W świecie nauki, pełnym nazwisk i odkryć, niektóre postacie i ich dokonania zasługują na szczególne uznanie. Jedną z takich postaci jest Kazimierz Funk, polski biochemik, którego badania zrewolucjonizowały nasze rozumienie roli witamin w organizmie i zapoczątkowały rozwój nowoczesnej nauki o żywieniu. To właśnie Funk, badając tajemniczą chorobę beri-beri, dokonał przełomowego odkrycia witaminy B1, otwierając tym samym nowy rozdział w dziejach medycyny i dietetyki. Jego prace, prowadzone na początku XX wieku, do dziś stanowią fundament wiedzy o wpływie diety na zdrowie i prewencję chorób. W tym artykule przyjrzymy się bliżej życiu i osiągnięciom tego wybitnego polskiego naukowca, którego wkład w rozwój biochemii i zdrowia publicznego jest nieoceniony.
Młodość i edukacja
Kazimierz Funk urodził się 23 lutego 1884 roku w Warszawie, w rodzinie lekarza. Kazimierza Funka Już od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie naukami przyrodniczymi.
Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie, wyjechał do Szwajcarii, gdzie studiował biologię na Uniwersytecie w Genewie, a następnie chemię na Uniwersytecie w Bernie. W 1904 roku, mając zaledwie 20 lat, uzyskał stopień doktora za pracę z zakresu chemii organicznej.
Po doktoracie Funk kontynuował badania naukowe w renomowanych instytucjach w Europie. Pracował m.in. w Instytucie Pasteura w Paryżu, na Uniwersytecie Berlińskim oraz w Lister Institute of Preventive Medicine w Londynie.
To właśnie w Londynie, badając przyczyny choroby beri-beri, dokonał swojego najważniejszego odkrycia.
Odkrycie witamin
Beri-beri to choroba, która w tamtych czasach dziesiątkowała ludność Azji Południowo-Wschodniej. Jej objawy to m.in. osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne i problemy z sercem. Funk, analizując dietę chorych, zauważył, że choroba występuje głównie u osób, których głównym pożywieniem jest oczyszczony ryż.
Postawił hipotezę, że w łuskach ryżu znajduje się nieznana substancja, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
W 1912 roku Funkowi udało się wyizolować z otrąb ryżowych związek organiczny, który okazał się skuteczny w leczeniu beri-beri. Ponieważ substancja ta zawierała grupę aminową i była niezbędna do życia (łac. vita), Funk nazwał ją „witaminą” (amine vital).
Odkrycie to było przełomowe, ponieważ po raz pierwszy wykazano, że oprócz białek, tłuszczów, węglowodanów i soli mineralnych, istnieją inne substancje odżywcze, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Dalsze badania i osiągnięcia
Odkrycie witaminy B1 było jedynie początkiem długiej i owocnej kariery naukowej Kazimierza Funka. W kolejnych latach prowadził badania nad innymi witaminami, a także hormonami, nowotworami i chorobami metabolicznymi. Jego prace przyczyniły się do rozwoju biochemii i endokrynologii. Funk był również pionierem w dziedzinie dietetyki i promował zdrowy styl życia, podkreślając znaczenie badań nad wpływem diety na zdrowie.
Wpływ na naukę o żywieniu
Odkrycie witamin przez Kazimierza Funka zrewolucjonizowało naukę o żywieniu. Do tego czasu uważano, że do prawidłowego funkcjonowania organizmu wystarczą białka, tłuszcze, węglowodany i sole mineralne. Funk udowodnił, że awitaminoza, czyli niedobór witamin, może prowadzić do poważnych chorób, takich jak beri-beri, szkorbut czy krzywica. Jego badania przyczyniły się do rozwoju nowoczesnej dietetyki i zrozumienia roli witamin w prewencji chorób i zachowaniu zdrowia.
Dziedzictwo Kazimierza Funka
Kazimierz Funk zmarł 19 listopada 1967 roku w Albany w Stanach Zjednoczonych. Jego wkład w rozwój nauki o żywieniu i medycyny jest nieoceniony. Odkrycie witamin i badania nad ich rolą w organizmie zapoczątkowały nowy rozdział w dziejach zdrowia publicznego.
Funk był czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla, choć nigdy jej nie otrzymał. Jego prace do dziś inspirują naukowców i dietetyków na całym świecie.
Polski ojciec świadomego odżywiania
Kazimierz Funk, ojciec witamin i pionier nauki o żywieniu, to jeden z najwybitniejszych polskich naukowców. Jego badania nad chorobą beri-beri i odkrycie witaminy B1 zrewolucjonizowały nasze rozumienie roli diety w zdrowiu. Funk był wizjonerem, który wyprzedził swoje czasy, a jego prace do dziś stanowią fundament wiedzy o witaminach i ich znaczeniu dla organizmu.
Lista źródeł:
- Funk, C. (1912). The etiology of the deficiency diseases. Beri-beri, polyneuritis in birds, epidemic dropsy, scurvy, experimental1 scurvy in animals, infantile scurvy, ship beri-beri, pellagra. Journal of State Medicine, 20(11), 341–368.
- Griminger, P. (1972). Casimir Funk. Journal of Nutrition, 102(9), 1105–1113.
- Harrow, B. (1955). Casimir Funk. Pioneer in Vitamins and Hormones. New York: Dodd, Mead.
- Carpenter, K. J. (2003). The History of Scurvy and Vitamin C. Cambridge University Press.
